A cifra negra da criminalidade

O concepto a analizar está íntimamente ligado cunha realidade volátil como é a extensión da criminalidade, é dicer, referido ó feito de que un delito pode producirse e denunciarse, mais tamén pode producirse e non ser denunciado, deste xeito quedaría oculto e nunca sería incluído nas cifras oficiais da delincuencia, dificultando así levar a cabo una política criminal máis adecuada á realidade delitiva.

A expresión cifra negra da criminalidade ou criminalidade oculta ideouse no seu inicio para designar ó baleiro estatístico no cal quedan os delitos ocultos, esto é, producidos pero non denunciados, pero que se deben sumar a aqueles que constan nas cifras oficiais para coñecer os datos da criminalidade real. Deste xeito, entendemos por criminalidade real aquela que resulta da suma dos delitos denunciados ou entrados a coñecer de oficio e a aqueles que permanecen ocultos e, polo tanto, non restou constancia estatística dos mesmos. Resulta tamén interesante o concepto da criminalidade aparente, é dicir, aqueles feitos que teñen apariencia de infracción penal pero que non foron denunciados e, polo tanto, precisarían de ser enxuiciados para saber se son ou non típicos ou susceptibles de ser penados.

Centrándome no concepto central do día de hoxe, a cifra negra da criminalidade, sería o territorio no que quedarían os denominados crímenes perfectos, é dicir, aqueles que – xa sexa pola habilidade coa que se cometeron ou pola falta de coñecemento e posterior xuízo dos mesmos ou por outros motivos – conseguen o obxectivo de ser perpetrados sen sufrir as consecuencias xurídicas posteriores. Trátase, en poucas verbas, daqueles ilícitos penais executados sen que as Forzas e Corpos de Seguridade do Estado, nin Ministerio Fiscal, nin os Órganos xurídicos fagan efectiva a reacción do poder xurídico ante o feito e ante os seus suxeitos activos ou presuntos criminais. 

É, tamén, fundamental o feito de que non sexa posíbel falar de cifra negra ou cifra oculta da criminalidade aludindo unicamente ó feito de fuxir da man da xustiza pola destreza delitiva do autor. Gozan de importante relevancia aqueles delitos onde a ocultación provén do suxeito pasivo, é dicer, da vítima do mesmo. Os motivos adoitan ser, entre outros: piedade, temor ás represalias, falta de confianza no poder xudicial e – en non poucos casos – una distorsión cognitiva que leva á víctima a crer erróneamente que non se tratou dun comportamento delictivo. O exemplo máis claro son as vítimas de violencia machista, delito no cal se observan moitos dos motivos esgrimidos anteriormente para evitar efectuar dita denuncia.

A modo de conclusión, dicir que existen diferentes teorías sobre a posible, se non eliminación absoluta, minoración dos datos que conforman a preocupante realidade da criminlidade oculta. Os propulsores das mesmas levamos a cabo propostas directamente relacionadas ca política criminal e ca protección integral do denunciante desde o momento no que se leva a cabo a denuncia, tales como a alternativa habitacional dunha forma extensiva, o incremento do alcance das medidas cautelares e, por suposto, o endurecemento das penas derivadas dos delitos de violencia machista.